انواع کپسول آتش نشانی و کاربردهای هر یک

آتش سوزی اتفاق وحشتناکی است که به صورت ناگهانی و در اثر عوامل مختلف ایجاد می‌شود. اگر در مراحل شروع آتش سوزی متوجه آن شویم، می‌توانیم قبل از اینکه منجر به اتفاقات جبران ناپذیر شود، جلوی آن را بگیریم. این کار را می‌توانیم به وسیلۀ کپسول آتش نشانی که در دسترس داریم انجام دهیم. در ادامه قصد داریم بیشتر در مورد کپسول آتش نشانی که یکی از  تجهیزات اطفاء حریق است صحبت کرده و به معرفی انواع آن بپردازیم.

کپسول آتش نشانی چیست؟

این کپسول مخزن استوانه‌ای شکل است که درون آن با مواد تحت فشار مخصوصی پر می‌شود. از آنجایی که این محصول، کوچک بوده و قابلیت حمل آسانی دارد، بسیار پرکاربرد است و باید حداقل یک عدد از آن در خانه، محل کار، ماشین و جاهای این چنینی وجود داشته باشد تا در صورت بروز حریق، بتوان جلوی گسترش آن را گرفت.

از آنجایی که نوع آتش سوزی‌ها متفاوت بوده و در اثر عوامل مختلفی ایجاد می‌شوند، بنابراین نحوۀ مهار کردن آن هم به ماهیت آتش بستگی دارد. به همین دلیل متناسب با نوع آتش، کپسول‌های مختلفی نیز تولید می‌شوند. اگر نمی‌دانید که از چه نوع کپسول آتش نشانی استفاده کنید، با ما همراه باشید. در ادامه به انواع کپسول‌های آتش نشانی اشاره کرده و به معرفی مشخصات و ماهیت هر یک می‌پردازیم.

کپسول پودر و گاز

این نوع کپسول جزء پرکاربردترین کپسول‌های آتش نشانی است که در منازل و محیط کار استفاده می‌شود و برای مهار آتش‌هایی با ماهیت مشتقات نفتی کاربرد دارد. همانطور که از نام این کپسول مشخص است، مواد داخل آن از نوع پودری است.

وزن این نوع کپسول‌ها مطابق با استانداردهای ایران، در اندازه‌های زیر موجود هستند:

• 1 کیلوگرم
• 2 کیلوگرم
• 3 کیلوگرم
• 4 کیلوگرم
• 6 کیلوگرم
• 12 کیلوگرم
• 25 کیلوگرم
• 50 کیلوگرم

پودرهای داخل این نوع کپسول، به هنگام استفاده، از طریق گاز ازت یا گاز دی اکسید کربن به بیرون پرتاپ می‌شوند. فشاری که درون این گازها وجود دارد، باید هر سال یا هر دو سال یک بار بررسی شده و در صورت نیاز برای شارژ مجدد آنها اقدام شود. مواد درون این کپسول از طریق خفه کردن آتش، باعث خاموشی آن می‌شوند. در گذشته‌ها مواد درون این کپسول در قوطی‌های مختلفی نگهداری می‌شد و به هنگام آتش سوزی آن با دست روی آتش ریخته می‌ریختند. اما بعدها این مواد را داخل کپسول ها جا دادند. وقتی این مواد داخل کپسول باشند، با فشار زیاد روی آتش ریخته شده و مسلماً قابلیت بیشتری برای مهار آتش دارند. خروج مواد از کپسول به وسیلۀ اهرم بالای کپسول صورت می‌گیرد.

کپسول آب و گاز

این نوع کپسول نیز در منزل و محل کار استفاده می‌شود. از کپسول آب و گاز برای خاموش کردن آتش با ماهیت مشتقات کاغذ و چوب استفاده می‌شود. در حالت کلی این کپسول در آتش سوزی جامدات عملکرد خوبی دارد. این کپسول حاوی آب است و به وسیله گاز نیتروژن به بیرون پرتاب می‌شود.

از آنجایی که یک جزء از این کپسول همانند کپسول پودر و گاز، از نوع گاز است، شباهت‌های زیادی به یگدیگر دارند. تفاوت آنها هم در این است که اگر کپسول آب و گاز را تکان دهید، صدای آب از داخل آن به گوش می‌رسد.

بررسی این کپسول باید هر ماه یک بار انجام شود. برای این کار با احتیاط درپوش را باز کرده و کارتریجی که درون کپسول وجود دارد را از سیلندر خارج کنید. سپس وزن آن را اندازه بگیرید. اگر وزن آن از وزن نوشته شده روی کارتریج، به مقدار 10% کمتر باشد، باید برای شارژ مجدد آن اقدام کنید.

سپس قسمت‌های دیگر آن مثل بدنه، سوزن، میلۀ ضربه، واشر، کفه و راه خروجی را هم بررسی کنید. سیلندر هم باید هر دو الی پنج سال یک بار بررسی شود.

کپسول CO2

از این نوع کپسول به منظور خاموش کردن آتش ناشی از دستگاه‌های الکتریکی و در کل هر جایی که جریان برق وجود داشته باشد استفاده می‌شود.

به آتش ایجاد شده بر اثر جریان الکتریکی، آتش کلاس C می گویند. این نوع آتش سوزی بر اثر عوامل مختلفی نظیر بار الکتریکی، ورود بیش از اندازه برق و آسیب سیم برق ایجاد می‌شود.

هر جایی که در آن سیم کشی برق به کار رفته باشد، مستعد وقوع آتش سوزی است. این نوع آتش را نمی‌توان با آب یا کپسول آتش نشانی فوم خاموش کرد. چون آب رسانای جریان برق است، به جای خاموش کردن آتش، باعث شعله ور شدن آن خواهد شد. بنابراین به منظور خاموش کردن این نوع آتش از کپسول آتش نشانی برق یا همان کپسول CO2 ( دی اکسید کربن ) استفاده می‌شود.

محتوای این کپسول، حاوی پودر و گاز دی اکسید کربن است. این گاز به وسیلۀ حذف اکسیژن، باعث هر چه سریع‌تر خاموش شدن آتش می‌شود. بدین ترتیب، دستگاه‌های الکترونیکی و الکتریکی، کمترین آسیب را می‌بینند. مواد درون این کپسول، رسانای خوبی برای جریان الکتریسیته نیستند و به همین دلیل از این کپسول در محیط‌هایی که جریان برق وجود دارد، استفاده می‌شود.

خاموش کننده co2، علاوه بر ماده خاموش کنندۀ داخل آن، از گاز دی اکسید کربن استفاده می‌کند که با حذف اکسیژن سریع‌تر حریق را خاموش کرده و باعث می‌شود میزان آسیب دستگاه‌های الکتریکی و الکترونیکی به حداقل ممکن برسد. گاز دی اکسید کربن به هنگام خروج از کپسول خیلی سرد است و باعث از بین بردن حرارت قسمت آتش گرفته شده و مهار آتش سوزی را سریع تر می‌کند.

کپسول آتش نشانی کف (فوم)

این نوع کپسول از انواع تجهیزات آتش نشانی است که محتوای درون سیلندر آن از نوع مایع بوده و زمانی که بر روی آتش پاشیده می‌شود، آن را پوشانده و اکسیژن را حذف می‌کند. همچنین باعث می‌شود که گازهای قابل اشتعال روی مواد آتش گرفته، بلند شود. این کپسول مناسب آتش سوزی‌هایی با ماهیت مایع است.

در صورتی که برای خاموش کردن این نوع آتش سوزی از آب استفاده شود، مهار آتش ممکن نخواهد بود. چرا که چگالی آب بیشتر از چگالی مایع مشتعل شده است و باعث می‌شود که مایع در حال اشتعال، بر روی سطح آب قرار گرفته و در سطح آب گسترش یابد.

بنابراین به منظور کنترل این نوع آتش سوزی‌ها، از کف یا فوم آتش نشانی استفاده می‌شود و عملکرد آن به گونه ای است که مانند یک پتو عمل کرده و سطح حریق را می‌پوشاند.

فوم‌ها در دو نوع شیمیایی و مکانیکی وجود دارند. نوع مکانیکی آن از آب، کف، گاز و کف تشکیل شده است. اما نوع شیمیایی آن دیگر تولید نمی‌شود. مواد پرتاب شده این کپسول‌ها به طور متوسط تا 5 متر قابلیت پرت شدن دارند.

انواع کپسول‌های فوم

از انواع کپسول های آتش نشانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

·         فوم با گسترش کم

فوم‌هایی از نوع AFFF قابلیت طول پرتاب کمتر از 20 برابر دارند.

·         فوم با گسترش متوسط

طول پرتاب این فوم‌ها بین 20 تا 100 است.

·         فوم با گسترش زیاد

طول پرتاب این فوم‌ها چیزی در حدود 200 الی 1000 بوده و مناسب فضاهای بزرگ و آتش سوزی‌های گسترده است.

کپسول بیوورسال

در ساخت این نوع کپسول از تکنولوژی فوق مدرن کشور آلمان استفاده شده است. بیوورسال از پایه‌های گیاهی ساخته شده و قابلیت خاموش کردن آتش‌های گسترده در فضای سه بعدی را دارد. مزیت کپسول بیوورسال این است که بعد از مهار کردن آتش، دیگر امکان اشتعال مجدد وجود نخواهد داشت.

از دیگر ویژگی‌های مادۀ بیورسال، می‌توان به قابلیت سازگاری آن با محیط زیست، سمی نبودن، عدم خوردگی و توانایی زیاد آن برای مهار آتش سوزی‌های بزرگ اشاره کرد.

انواع کپسول آتش نشانی از لحاظ وزن

وزن کپسول با توجه به مساحتی که قرار است کپسول در آن نصب شود و همچنین نوع مواد قابل اشتعال و حجم آنها تعیین می‌شود. کپسول‌های دستی در وزن‌های 12 تا 14 گیلوگرمی موجود هستند. در صورتی که وزن کپسول بیشتر از این مقادیر باشد، باید به صورت چرخدار ساخته شود.

کپسول‌های با وزن زیر 18 کیلوگرم، باید طبق استاندارد، در ارتفاع 1 متری نصب شوند. بالای 18 کیلو هم در ارتفاع 5.1 متری نصب می‌شوند.

معرفی اجزای کپسول آتش نشانی

از اجزای تشکیل دهنده کپسول‌های آتش نشانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

·         بدنه استوانه‌ای

محتوای کپسول، بسته به نوع آن شامل پودر، آب و یا گاز CO2 تحت فشار است.

·         دسته نگهدارنده

این دسته به منظور جابجایی کپسول تعبیه شده است.

·         پین

به شکل یک سوزن بوده و محل قرارگیری آن بین اهرم و دسته است و کارکرد آن به گونه‌ای است که زمانی به محتویات سیلندر اجازه خروج می‌دهد که از پلمپ جدا شود.

·         اهرم (ضامن)

پس از بیرون کشیدن پین، با فشردن اهرم، محتویات کپسول خارج می‌شود.

·         شیلنگ هدایت کننده

این شیلنگ موادی که از کپسول آنش نشانی خارج می شود را با سرعت بالا به سمت آتش هدایت می‌کند. این شیلنگ در کپسول‌های CO2 به شکل شیپور است.

رنگ انواع کپسول آتش نشانی

در گذشته این کپسول‌ها در رنگ‌های مختلفی تولید می‌شدند و هر رنگ برای نوع خاصی کپسول استفاده می‌شد. کپسول‌های محتوای آب به رنگ قرمز و همچنین کپسول‌های C02 از نوع پودری، به رنگ آبی و کپسول‌های حاوی بیوورسال به رنگ سبز بودند. اما در حال حاضر تمامی آنها در ایران به رنگ قرمز تولید می‌شود و تفاوت نوع کپسول‌ها به وسیلۀ نوار رنگی که روی بدنۀ آنها درج شده مشخص می‌شود.

در این متن سعی کردیم در مورد انواع کپسول آتش نشانی و کاربردهای هر یک صحبت کنیم. سپس به اجزای تشکیل دهندۀ این کپسول‌ها پرداختیم و نحوۀ تشخیص هر نوع کپسول را بیان کردیم.